Opinie Basisinkomen PvdD

De Partij voor de Dieren Heerlen streeft naar een proef met een basisinkomen — ze is immers ook een partij voor de mens en voor een mededogenvolle samenleving met ruime plaats voor persoonlijke vrijheid!

Een van de speerpunten voor de raadsverkiezingen uit Plan B van de Partij voor de Dieren (PvdD) in Heerlen is het starten van een experiment naar de effecten van het invoeren van een basisinkomen. Waarom is de PvdD een voorstander van een basisinkomen en wat is het eigenlijk?

Om met het laatste te beginnen: een basisinkomen is een financiële toeslag die voldoende hoog is om te kunnen voorzien in huisvesting, kleding en voeding, en die zonder enige voorwaarde wordt verstrekt. Er worden twee vormen onderscheiden: een “universeel basisinkomen” en een “gegarandeerd basisinkomen”. Bij een universeel basisinkomen zou iedere inwoner van Heerlen een toeslag ontvangen. Bij een gegarandeerd basisinkomen is meer sprake van “basiszekerheid”, waarbij een toeslag alleen aan mensen of huishoudens wordt verstrekt die niet over een voldoende besteedbaar inkomen beschikken om zelf te kunnen voorzien in hun huisvesting, voldoende kleding en voeding.

Is er een reden te bedenken om een experiment met een gegarandeerd basisinkomen te willen uitvoeren terwijl er al sociale zekerheid bestaat in de vorm van de Bijstand? Het antwoord op die vraag is dat er veel redenen zijn om toe te leven naar het invoeren van een gegarandeerd basisinkomen, omdat de verschillen met de Bijstand zo groot zijn.

Bij de Bijstand is alles er op gericht om mensen aan het werk te krijgen omdat het uitgangpunt is dat elk mens na het beëindigen van de middelbare school of een beroepsopleiding tot de pensioengerechtigde leeftijd geacht wordt te werken zolang zijn of haar gezondheidstoestand dit toestaat.

De druk die mensen in de Bijstand kunnen ervaren is echter contraproductief. Bijstandsuitkeringsgerechtigden moeten zeer frequent verantwoording afleggen over hun sollicitatie inspanningen en voelen zich diep betutteld. Ze moeten voortdurend op hun tellen passen om de spelregels niet te overtreden die de Bijstandswet hen stelt en waarop ze regelmatig en onverwachts worden gecontroleerd wat mensen als een diepe inbreuk in hun privéleven kunnen voelen. Tevens worden ze gekort voor elke bijverdiende euro. Dit alles maakt dat mensen zich niet vrij, onbevangen en waardevol voelen en daarbij is er sprake van maatschappelijke stigmatisering. Bij een gegarandeerd basisinkomen speelt dit alles echter niet. Een gegarandeerd basisinkomen stelt namelijk geen enkele voorwaarde aan de basisinkomengerechtigden. Dat maakt dat mensen altijd een dak boven hun hoofd hebben en zich voldoende kleding en voedsel kunnen verschaffen. Dat geeft ze een solide basis om invulling te geven aan wat voor hen het leven waardevol maakt. Deze waardevolle invulling is niet perse betaald werk, omdat er ook zoveel onbetaalde zinvolle activiteiten zijn; de zinvolheid wordt immers door de basisinkomengerechtigde zelf bepaald. Een gegarandeerd basisinkomen geeft niet alleen mensen zonder betaald werk basiszekerheid, maar ook mensen met een betaalde baan wanneer ze onverhoopt (tijdelijk) niet kunnen werken, mensen met een of meerdere lage lonen banen en (startende of al actieve) ZZP-ers.

“Wat levert deze kostbare roze droom de maatschappij eigenlijk op?” hoor ik u denken. Een heleboel, zo blijkt uit eerdere experimenten met een basisinkomen:

alle kinderen maakten hun middelbare school of beroepsopleiding af in plaats van dat zo’n 20% vroegtijdig de school verliet om (laag-)betaald werk aan te nemen,
afname in criminaliteit en acute politie-inzet,
afname in voorkomen van huiselijk geweld,
meer aandacht voor de eigen opgroeiende kinderen,
afname in ziekenhuis opnames (zowel voor lichamelijke als geestelijke ziektes) en minder noodzaak tot gebruik maken van geestelijke gezondheidszorg,
opheffen van de met de Bijstand samenhangende bureaucratie,
alleen enkele moeders met jonge kinderen of jonge mensen die door studie meer kans dachten te maken op de baan naar hun wens stopten tijdelijk met werken, terwijl alle andere ontvangers van een gegarandeerd basisinkomen betaald werk bleef doen,
toename aan mensen die (betaald) werk gingen uitvoeren, en
Bijstandsgerechtigden die overgingen op een gegarandeerd basisinkomen voelden zich meer gerespecteerd

Naast deze directe meetbare effecten bij ontvangers van een gegarandeerd basisinkomen bleek er ook een positief effect uit te stralen naar mensen die tijdens de experimenten niet zelf een basisinkomen ontvingen, omdat ze het gevoel hadden niet heel diep te zullen zakken wanneer ze onverhoopt in een situatie zouden geraken waardoor armoede zou ontstaan (basisinkomen als een soort basisverzekering tegen armoede gelijk een ziektekosten- of brandverzekering).

Het verband tussen opgroeien in armoede en lagere schoolprestaties, gedragsproblemen, criminaliteit en drugs- en alcoholmisbruik is overigens ook uit ander onderzoek gebleken evenals het positieve effect hierop door het verminderen van armoede.

Waarom een experiment met een gegarandeerd basisinkomen in Heerlen? Het antwoord daarop is helaas eenvoudig: Heerlen is de armste stad in Nederland en maar liefst 22.9% van de kinderen groeit op in armoede! De maatschappelijke effecten hiervan zijn niet direct en gemakkelijk zichtbaar, maar ze zijn er wel degelijk zoals uit bovenstaande blijkt!

De financiering van een experiment met een basisinkomen is vooral een politieke, op een nieuwe moraal gestoelde keuze: mensen zijn er niet om te werken, maar werk is er om mensen te dienen. Daarbij zullen de kosten voor de baten uit gaan en vraagt het dus om gedurfde investering.

Blijft over het antwoord op de vraag waarom de Partij voor de Dieren zich sterk wil maken voor een experiment met een basisinkomen. De 4 kernwaarden van de PvdD zijn duurzaamheid, mededogen, persoonlijke vrijheid en verantwoordelijkheid. Mensen die in armoede leven kunnen maar zeer beperkt verantwoording nemen, omdat ze dagelijks alleen maar bezig zijn de eindjes aan elkaar te knopen en daarom niet verder vooruit kunnen denken. Uit bovenstaande is vanzelf duidelijk geworden dat het opstarten van een experiment met een basisinkomen getuigt van mededogen en de persoonlijke vrijheid sterk stimuleert. Door een basisinkomen zal vervolgens een duurzame samenleving ontstaan, omdat mensen meer tijd voor elkaar en voor hun directe omgeving zullen hebben. We hopen daarbij dat mensen ook de geestelijke ruimte krijgen om ieder voor zich mee te helpen de grote ecologische uitdagingen van dit moment aan te gaan.