Heemschut verzet zich tegen mogelijke vernietiging kunstwerken te Brunssum

 

Het kunstwerk van Jos. Hermans

 

In het voormalige Atrium Ziekenhuis in Brunssum bevinden zich twee bijzondere kunstwerken: een keramische tegelwand van Jos Hermans (1930-2017) en een scherfmozaïek van Frans Deumes (1930-1986). Het betreft hier heel bijzondere werken uit de wederopbouwoperiode (1945-circa 1972). Deze periode wordt ook ‘Herrijzend Nederland’ genoemd. Er is sprake van een ware bouwexplosie om de oorlogsschade te herstellen maar ook om de ontstellende woningnood te lenigen. In 1952 wordt de zogeheten 1,5%-regeling ingevoerd: 1,5% van de totale bouwsom van openbare gebouwen wordt besteed aan kunst. Deze kunst wordt speciaal voor dat gebouw ontworpen en vervaardigd. Men noemt deze kunstwerken monumentaal vanwege hun grootte of omvang of architectuurgebonden omdat zij vast verankerd zijn in het gebouw. Dat is ook het geval bij Deumes en Hermans: deze zijn in het kader van de 1,5%-regeling gerealiseerd, de grootte is respectievelijk 3 x 9 meter en circa 19 m2 en beide werken zitten vast in het gebouw.

De zeldzaamheidswaarde van deze werken is groot. De gemeente Brunssum en haar regio heeft niet veel kunstwerken uit de wederopbouw. De kunsthistorische kwaliteit van de werken is groot: er is sprake van de typerende beeld- en vormentaal uit deze periode en het gebruik van eigenzinnige materialen. Bovendien stralen de werken door hun kleurgebruik optimisme en vooruitgang uit: nooit meer oorlog, onderwijs en zorg voor iedereen, een betere tijd breekt aan. De cultuurhistorische waarde is hoog vanwege het feit dat duizenden mensen uit Brunssum en omgeving de kunstwerken hebben gezien bij hun bezoek aan het ziekenhuis. De inmiddels overleden kunstenaars Deumes en Hermans zijn uit de regio afkomstig. Ook zullen de werken wanneer ze gered en herplaatst zijn, altijd verwijzen naar het Atrium Ziekenhuis dat ooit zo’n belangrijke rol in Brunssum vervulde.

Maar wat is er aan de hand? Het voormalige ziekenhuis is verkocht aan een projectontwikkelaar SMH Groep BV. Delen van het ziekenhuis zijn inmiddels gesloopt en het gebouw waar de kunstwerken bevinden gaat vanaf half oktober tegen de vlakte.

De projectontwikkelaar weigert de kunstwerken te laten verwijderen ondanks het feit dat hij zelf geen belangstelling voor de kunstwerken heeft en geen gegadigden heeft gevonden die de kunstwerken willen kopen. Behalve het niet toestaan om een deskundige de werken schadevrij te laten verwijderen, vraagt SMH Groep BV ook geld voor deze werken. Wettelijk gezien heeft de eigenaar echter wel een zorgplicht voor de kunstwerken. De eigenaar dient de nazaten en/of erfgenamen van de kunstenaar te informeren over het voorgenomen plan tot sloop. Het is gebruikelijk dat hen de mogelijkheid geboden wordt de kunstwerken te verwijderen in het kader van het auteursrecht. De kunstwerken hebben een immateriële waarde maar geen financiële- of handelswaarde.

De Werkgroep Monumentale Kunst van de landelijke erfgoedvereniging Bond Heemschut redt en herplaatst overal in den lande kunstwerken uit de wederopbouw. Onze werkgroep heeft de gemeenteraad van Brunssum opgeroepen om in te zetten op behoud van de kunstwerken. Wij hopen dat de gemeente en de eigenaar van het ziekenhuis op de korte termijn een goede oplossing kunnen vinden voor deze kunstwerken. Hopelijk kunnen de werken vervolgens een mooie nieuwe bestemming krijgen in Brunssum.

Voor meer informatie kunt u zich wenden tot Drs. Norman Vervat van de Werkgroep Monumentale Kunst van Bond Heemschut: vervat2000@yahoo.nl of 06-1981 6319

Tekst  Werkgroep Monumentale Kunst, Bond Heemschut

 

Geef een reactie