In de Podium Royal aflevering van De Spiegel interviewt Michael Berg dinsdag 7 februari in Podium Royal in Heerlen oud-PLT theaterdirecteur Bas Schoonderwoerd over zijn directeurschap en zijn jaren in Zuid-Limburg. De avond bestaat uit drie delen. Een gesprek, een vragenronde met publiek en tot slot een informeel samenzijn onder het genot van een drankje in de foyer. Aanvang is 20.00. Gespreksstof te over.

Ereburger van Heerlen, Limburger van verdienste en nog meer eretitels vielen die hem bij zijn afscheid als theaterdirecteur op 31 december 2022 ten deel. Bas Schoonderwoerd heeft dan ook immense culturele en sociaal maatschappelijke verdiensten voor de Parkstadregio. Onder zijn bezielende leiding groeiden de Parkstad Limburg Theaters uit tot parel aan Limburg cultuurkroon. Een tot nationaal voorbeeld stellende theaterorganisatie.   

Heerlen-Kerkrade eerste gemeentegrens overschrijdende theaterfusie in Nederland– 

Bas Schoonderwoerd was de langst zittende schouwburgdirecteur van Nederland. Een van de beste én alomtegenwoordige ook. Hij begon zijn loopbaan in Schouwburg Gouda, was vervolgens directeur van Schouwburg Cuijk, Theater Agnietenhof Tiel, 28 jaar van zijn 41-jarige loopbaan was hij directeur van de Parkstad Limburg Theater Heerlen en later ook van Kerkrade. Het samengaan in 1998 van de schouwburgen in Kerkrade en Heerlen in PLT – de eerste grensoverschrijdende theaterfusie in Nederland beschouwt hij als een van zijn belangrijkste wapenfeiten.

Bas Schoonderwoerd werd in 1995 directeur in Heerlen. De stadschouwburg werd dat jaar verzelfstandigd, transformeerde van een gemeentelijke dienst in een NV. Autodidact Bas Schoonderwoerd moest het doen met subsidie (“dat krijgt elk theater in Nederland”) en voor het overige moest het PLT haar eigen broek ophouden. De nieuwe theaterdirecteur slaagde cum laude en verloste de gemeente Heerlen daarmee van een forse jaarlijkse verliespost. 

Kan niet, kent Bas Schoonderwoerd dan ook niet. Hij stamt uit Haastrecht, een 4000 zielen tellend gehucht. Bij tegenwind komen daar de sterken naar voren. Zo bracht het polderdorp schaatskampioenen als Hein Vergeer en Leo Visser voort. Ook Schoonderwoerd heeft dat doorzettingsvermogen. Hij maakte om te beginnen een grote inhaalslag. “In de rijke mijntijd werd in Heerlen de eerste ronde theaterzaal van Nederland gebouwd. Naast deze noviteit bevatte de in 1961 geopende stadsschouwburg ook het grootste podium van het land. Op de belangrijke nationale theaterplek etaleerden het Nationaal Ballet, de Nederlandse operastichting en tal van topartiesten als Wim Sonneveld wekenlang hun kunsten. Ook grote gezelschappen en orkesten waren kind aan huis en gebruikten de Heerlense schouwburg vaak als proeftuin voor premières. 

Aan de wieg van Parkstad Limburg en culturele lente

Schoonderwoerd in 1999, met Thijs Wöltgens, toen burgemeester van Kerkrade, overigens mee aan de wieg van Parkstad Limburg. In Parkstad vond de grondlegger van de culturele lentegedachte een innovatief chassis. “Het actieve culturele leven in Parkstad groter dan in welke stad dan ook in Limburg. Simpelweg omdat het met 250.000 inwoners ook de grootste stad is. ” De groei die Parkstad nu al jaren vertoont is eigenlijk het inhalen van een achterstand die ze in het verleden heeft opgelopen”, zegt hij. Het rijke theaterleven en de geschiedenis herleefden nadat Parkstad Theater Heerlen onder zijn impuls werd gerevitaliseerd tot een ‘cultureel snoepje’. Zinnig en zindelijk. De sfeer, intimiteit en techniek is nu een voortdurende sensatie van de overtreffende trap voor artiesten en publiek. 

En de grote zaal behoort inmiddels weer tot de belangrijkste podia van Nederland. Met Carré Amsterdam, Luxor Rotterdam, Chassé Breda, Orpheus Apeldoorn en MartiniPlaza Groningen behoort Parkstad Limburg Theater Heerlen tot de zes grootste, vrij te produceren, zalen in Nederland. Het aantal stoelen in de grote (RABO) zaal van het PLT Heerlen, het grote podium gecombineerd met alle technische faciliteiten maken de grote zaal voor producenten van alle vormen van podiumkunst bijzonder interessant. Zeker in combinatie met de geweldige ambiance en akoestiek. 

Heerlen is het enige Theater in Limburg waar grote Joop van den Ende producties te zien zijn 

Het verklaart ook goeddeels waarom Heerlen het enige Theater in Limburg is waar Joop van den Ende grote producties te zien zijn. “Met minder stoelen kom je bij dergelijke dure producties anders nooit uit de kosten”, weet Schoonderwoerd. “Theater Heerlen doet overigens al zaken met Van den Ende vanaf het moment dat die zijn eerste grote musical produceerde. Dat was nog onder mijn voorganger Fons Bruins. We zijn ook belangrijk geweest bij zijn doorbraak op Broadway met de musical Cyrano, gebaseerd op de Franse legende Cyrano de Bergerac.” 

Niet alleen Van den Ende, maar heel veel producenten en theaterorganisaties en mensen hebben Parkstad Limburg Theater Heerlen inmiddels omarmd, erkend als een super goede zaal. Het zorgt voor een veelkleurige pallet.  Met de Parkstad Limburg Theaters brak hij ook ieder jaar opnieuw alle bezoekersrecords. Al in 2017 mocht PLT ruim 240.000 bezoekers ontvangen. 16.000 meer dan het in 2016. Volgens Theaterdirecteur Bas Schoonderwoerd was die nieuwe mijlpaal te danken aan de heropening van Theater Kerkrade en de toenemende interesse in toneel, dans en regionale artiesten.  

Ondanks succes zette de theaterdirecteur, die met zijn krachtige en moderne visie uitgroeide tot een ambassadeur van de Parkstad regio, altijd onverminderd in op samenwerking. De samenwerking tussen Heerlen en Aachen die wij binnen culturele lente al hadden is fantastisch en ook fantastisch gegroeid. Door het succesvolle dansfestival Schrit_tmacher is er een stijgende interesse in dans gekomen en heeft dans dan ook een steeds prominentere plek gekregen binnen de programmering van PLT. Als je de regio’s Aken en Parkstad samenklapt heb je ook een potentieel van 500.000 dansliefhebbers.

“Creatieve mensen doorgaans ook kunst en cultuurliefhebbers.” 

Bas Schoonderwoerd heeft ook een rotsvast geloof dat dat een creatieve industrie wordt gevoed door podiumkunsten. “De kwaliteit van leven is in hoge mate bepalend voor de creatieve industrie, voor de mensen die business maken en nieuwe dingen bedenken. “Die ontwikkelen ook werk. De man of vrouw die achter de lopende band staat is ook heel erg belangrijk voor de economie, maar die ontwikkelt geen nieuw werk. Je moet dus vooral zorgen dat je mensen die nieuwe toegevoegde waardes leveren aan je stad bindt. Richard Florida (The rise of the creative Class red.) heeft er uitgebreid onderzoek naar gedaan, dat je dan meer kans hebt om een vruchtbare, duurzame economie te creëren. Daarbij zijn die creatieve mensen doorgaans ook de kunst en cultuurliefhebbers.” 

Bij dat sensibiliseren, dynamiseren, ontwikkelen en realiseren van recordcijfers op het gebied van bezoekersaantallen”, vervulde Bas Schoonderwoerd een hoofdrol. De theaterdirecteur, die van elke voorstelling een erezaak maakte, was en is dan ook een man om in te lijsten. No nonsens. Beschaafd, bescheiden, zonder daarmee ook maar een grammetje aan uitstraling te verliezen. Doelgericht ook. Zelfvertrouwen, optimisme en overtuiging, hij straalt het in hoge mate uit. Toneelspelen of een muziekinstrument bespelen kan hij naar zeggen “jammer genoeg niet.” Maar ideeën bedenken, kwaliteit beoordelen kon en kan hij als geen ander. 

Bas Schoonderwoerd zorgde kortom voor schwung en reuring: “Niemand kan nog zeggen dat er in deze Parkstadregio niets gebeurt. Maar er is nog een lange weg te gaan, weet Schoonderwoerd.” Die klus is voor zijn opvolgster, zegt hij. In Janine Dijkmeijer (58) de nieuwe algemeen directeur/bestuurder van Parkstad Limburg Theater heeft hij alle vertrouwen. Bang voor het zwarte gat is hij niet. Culturele vliegmotor Schoonderwoerd blijft actief voor het inspirerende grensoverschrijdende Euregionale dansfestival Schrit_tmacher, de Stichting Rosas Donamus en de VVV Zuid-Limburg. 

Organisaties en instellingen staan ook onverminderd bij hem op de stoep. Hij houdt vooralsnog echter nog de boot af. Wil meer tijd samen met zijn echtgenote gaan besteden. Gewoon lekker doen, waarin hij zin heef. Maar dat hij maatschappelijk actief blijft voor de euregio staat vast. Schoonderwoerd blijft ook in Heerlen wonen. Ik ben te zeer verknocht geraakt aan deze regio om nog naar elders te verhuizen”. zegt hij.  

Belangstellenden die erbij willen zijn op 7 februari in de Royal worden verzocht om een – gratis – ticket te reserveren via: filmhuisdespiegel.nl/programma.

Foto: Uit het archief van Lucho Carreno