Het duizenden kilometers grote Nederlandse gasnetwerk blijkt een troefkaart voor overgang naar schone energie. Het kabinet wil versneld gas inruilen voor schone waterstof. Met kleine aanpassingen kan het buizenstelsel die waterstof tot in fabriek en woningen gaan leveren.  

Bij meerdere proeven blijken de pijpleidingen met relatief kleine aanpassingen te gebruiken voor veilig transport van waterstof, gemaakt door windparken op zee en zonnecellen. Het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) constateert bij testprojecten dat waterstof toelaten in dit netwerk geen onoverkomelijke problemen oplevert.

De kosten van de verbouwing van dit sinds 1959 tot 135.000 kilometer omvang gegroeide netwerk kunnen relatief beperkt zijn, menen energie-experts.

Koppelstukken

Waterstof is het allerkleinste molecuul, veel verfijnder dan gas. Het kan via de bestaande koppelstukken van de gasleidingen ontsnappen. „De koppelstukken maar ook de meters zul je moeten vervangen. Maar het hele buizennetwerk kan dankzij nieuwe technologie goed worden omgebouwd voor veilig gebruik”, zegt onderzoeker René Peters van TNO.

Volgens waakhond SodM tonen alle proefprojecten ook dat invoering van waterstof naar woningen geen zin heeft als bewoners er niet achter staan.

„Huishoudens zullen anders gaan stoken en verwarmen met waterstof als energiedrager”, zegt netbeheerder Stedin. Die werkt met bewoners in het Zid-Hollandse dorp Stad aan ’t Haringvliet aan de mogelijke overstap op waterstof van een groot aantal woningen. „Pas als een ruime meerderheid instemt, gaat het door. Het is nieuwe technologie, mensen moeten er vol vertrouwen in hebben”, aldus de woordvoerder van Stedin.

„Een volledige dorpskern over laten stappen naar waterstof is in Nederland nog nooit gebeurd”, verklaart expert Harm Vlap bij consultant DNV de voorzichtige tred aan het Haringvliet. Maar de technologie blijkt goed toepasbaar. „Er moet wel voldoende aanbod van groene waterstof komen nog, en mensen moeten de keuze hebben ook een warmtepomp te gebruiken of een andere technologie.” Het kabinet wil Nederland van het aardgas af hebben, waterstof is dan een goed alternatief, zegt Vlap. „Maar niet voor iedere woning.”

Isoleren

Netbeheerders blijken overal bezig met zulke waterstofprojecten. Enkele werken met toestemming van het Rijk aan proefprojecten in bestaande woningen en in nieuwbouw zoals naast het Haringvliet ook in Lochem, Hoogeveen en Wagenborgen. De eerste resultaten zijn volgens bewoners goed. Voor bijvoorbeeld monumenten in Lochem, doorgaans slecht te isoleren, pakte waterstof als energiedrager goed uit.

Maar er is bij alle proeven nu voor de overheid nergens reden om met de opmars van de waterstof te stoppen. De waakhond Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) meldde dat deze waterstof toelaten in het gasnetwerk tot nu toe geen onoverkomelijke problemen oplevert. Al bleken er ’aandachtspunten’: monteurs waren wat onwennig met gasdetectiemeters. En omdat gas reukloos is, voegen netbeheerders een pregnant geurtje toe. Maar dat moet wel voor iedere neus als alarm op te vangen zijn.

Installateurs

Zulke testresultaten worden onder netbeheerders gedeeld, om snel tot de grootschalige invoering over te kunnen. „Ergens tussen de vijf tot tien jaar moet het ingevoerd worden, maar je hebt ook voldoende waterstofketels en installateurs nodig”, aldus Vlap.

Onder energie-experts geldt ons gasnetwerk als een troefkaart. Sinds de eerste gasvondst in 1959 werd dat uitgebouwd, wijk voor wijk. Bijna geen land bezit zo’n verfijnd netwerk met 135.000 kilometer omvang.

„Het grote verschil is dat bij de gasuitbouw één bedrijf verantwoordelijk was voor honderden dagelijkse besluiten. Dat gaf tempo. Voor waterstof moet nu bijna ieder onderdeel op de ander wachten en zelfstandig winst maken”, zegt Martien Visser, lector energietransitie aan de Hanzehogeschool Groningen. „Je hebt een krachtige uitvoeringsorganisatie nodig. Want de invoering van waterstof moet snel gebeuren, als we klimaatdoelen willen halen.”

Warme aarde, koel hoofd. 

Wetenschapsjournalist Simon Rozendaal is een van de meest kritische stemmen in het klimaatdebat. ”Met voortschrijdend inzicht, maar met altijd kritische pen volgt de Rotterdammer, die scheikunde studeerde in Delft, al meer dan veertig jaar de klimaatwetenschap. Recent verscheen zijn nieuwe boek: Warme aarde, koel hoofd. Kanttekeningen bij de energietransitie. Rozendaal zegt het zo: de energietransitie moet er volgens hem komen. ,,We moeten van de fossiele brandstoffen af. Maar ik ben tegen onzinnig klimaatbeleid, waarbij waanzinnig veel geld wordt uitgegeven aan dingen die aantoonbaar niet werken. Als gevolg van de klimaathysterie en onder druk van de milieubeweging zijn zon en wind gebombardeerd tot dé nieuwe energiebronnen. Maar zonnepanelen en windmolens zetten weinig zoden aan de dijk. Zon en wind leveren maar heel weinig energie op vergeleken met fossiele bronnen, zegt Rozendaal. ,,Om dezelfde hoeveelheid energie op te wekken, heb je er ongelooflijk veel van nodig. Je hoort niemand over energiedichtheid, de hoeveelheid energie die per gewichtseenheid in een energiebron of -drager zit. Maar begrip daarvan is cruciaal om te snappen waarom de plannen in het Klimaatakkoord buitengewoon inefficiënt en duur zijn. Fossiele brandstoffen zijn vijftig- tot tienduizend maal zo aantrekkelijk als accu’s, zonne-energie, windmolens en biomassa. In die volgorde.”

De alternatieven dan? ,,Kernenergie is verreweg de beste optie, oordeelt Rozendaal. “Een gram uranium levert evenveel energie op als 3 ton steenkool. En we moeten nog lang geen afscheid nemen van aardgas. Dat geeft maar de helft van de CO2 -uitstoot van steenkool. Een gascentrale kun je zo aanzetten. Dat maakt gas de ideale back-up voor windstille dagen waarop de zon niet schijnt. Niet voor niets stappen zo veel landen nu juist over op aardgas.”

Steenkool dat is de vijand 

Dat hele wijken in de komende jaren al van het gas af moeten, vindt Rozendaal onbegrijpelijk. ,,Onze hr-ketels zijn extreem efficiënt. Het is alsof je uit angst voor leeuwen en wolven ook maar alle lammetjes doodschiet. Omdat het toch allemaal zoogdieren zijn. Steenkool, dat is de vijand. Behalve voor veel CO2, zorgt steenkool ook voor heel veel luchtvervuiling, omdat bij verbranding stikstofoxide, zwaveldioxide en fijnstof vrijkomen.’ Het doel om in 2030 helemaal van fossiele brandstoffen af te zijn, is volgens Rozendaal uiterst onrealistisch. Het stroomnetwerk kan het met een belasting van 5 procent opgewekte energie uit zonnepanelen en windenergie nu al niet aan.” Een mening die wordt onderschreven door meerdere deskundigen overigens. 

In Duren op 50 km van Parkstad loopt men al jaren voorop op waterstofgebied

In de Duitse regio Duren op 50 km van Parkstad loopt men al jaren voorop als het gaat om het ontwikkelen van waterstofprojecten. Er zijn waterstofauto’s ontwikkeld en op de markt gebracht. En al sinds begin 2022 kan bussen en auto’s waterstof dankzij een samenwerkingsverband met H2 Mobility, Shell und Air Liquide tanken aan de Shell pomp ‘Im großen Tal 1’. Medio 2022 gaf bestuurlijk verantwoordelijke Landrat Wolfgang Spelthahn het startsein om in navolging van het Waterstof Pilotkraftwerk dat RWE en Kawasaki eerder in Emsland ook een mega waterstof energiecentrale in Weisweiler te realiseren. De vervuilende nu nog met bruinkool gestookte energiecentrale wordt door middel van een mega investering van overheid en bedrijven vervangen door een waterstofenergie centrale. Het innovatieve regionale energieconcept een einde aan de afhankelijkheid van de    vervuilende fossiele brandstof bruinkool. En is daarnaast ook een prima alternatief voor gas. 

Bronnen: ANP, Elsevier, Aachener Zeitung. 

Foto: Stock