Veel hard wetenschappelijk bewijs is er nog niet, maar het ligt toch erg voor de hand dat rokers bevattelijker zijn voor covid-19 dan niet-rokers. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) publiceerde op 11 mei op haar website in ieder geval een statement met deze strekking. Uit een review van relevant onderzoek concludeert de WHO dat “smokers are more likely to develop severe disease with COVID-19, compared to non-smokers”. Maar wat valt er concreet over te zeggen? En wat zijn de ervaringen in de praktijk? We vroegen het longarts prof. dr. Geertjan Wesseling.

Bekend is dat bij rokers de trilharen in de luchtwegen slechter functioneren dan bij niet-rokers. Door de inwerking van sigarettenrook zijn die trilharen aangetast. Terwijl trilharen juist een belangrijke rol in het afweersysteem spelen. Met een gemankeerd afweersysteem krijgt het coronavirus meer vat op de longen van rokers. Hoe werkt die afweer van de trilharen eigenlijk? Wesseling legt uit: “Er circuleren filmpjes van het slijmvlies van de luchtwegen waar één keer een wolk sigarettenrook overheen gaat: je ziet meteen een verlamming van de trilhaarbeweging. Die trilharen werken met een zeer vernuftige golfbeweging viezigheid vanuit de longen omhoog. Als je die beweging, een soort ingewikkelde roltrap, stillegt, dan stokt dat mechanisme van omhoog werken van ingeademde viezigheid. Daardoor blijft ingeademde troep inclusief onder andere virussen in de longen achter om daar vervolgens schade te veroorzaken. Om het nog concreter te maken: door elk uur een sigaret te roken gaat dat mechanisme waarschijnlijk helemaal plat. Door een paar uur (of een nachtje) niet te roken komt het weer een beetje op gang. Dat verklaart waarschijnlijk de rokershoest ’s morgens vroeg.”

Spikes. Het coronavirus hecht zich aan cellen door middel van de inmiddels wel bekende, typische uitsteeksels (naalden) of spikes. Die spikes kunnen nog het beste vergeleken worden met een sleutel. Het virus kan alleen een cel binnendringen als er een slot gevonden wordt waarop die sleutel past. Longcellen hebben zo’n slot, dat door wetenschappers ACE2-receptor wordt genoemd. Het is een eiwit aan de oppervlakte van (long)cellen. Roken leidt tot een toename van het aantal ACE2-receptoren in de longen. En meer ACE2-receptoren betekent dan logischerwijs een grotere kans op besmetting. Als je stopt met roken neemt het aantal ACE2-receptoren ook weer af. “Een reden te meer om te stoppen met roken”, aldus Wesseling. “Roken is buitengewoon schadelijk. Ook en mogelijk zelfs vooral in tijden van covid-19. Over de precieze rol van die ACE2-receptoren is nog heel veel te doen. Ja, die spelen een rol bij het binnendringen van het virus, maar veel is nog onduidelijk.”

Comorbiditeit. Rokers lopen risico op het krijgen van meerdere ernstige aandoeningen zoals longziekten, hart- en vaatziekten, kanker en diabetes. Dat maakt de kans op een ernstiger ziekteverloop van covid-19 bij deze patiënten met meerdere aandoeningen (comorbiditeit) groter en de kans op overleven kleiner. Wesseling: “We gaan er nu vanuit dat alle aandoeningen die aanwezig zijn op het moment dat iemand geïnfecteerd wordt door het nieuwe corona-virus, de vatbaarheid vergroten en de kans op overleven verkleinen. Bovendien hakt covid-19 er al enorm in bij voorheen gezonde patiënten. Als je al met een zwakke gezondheid aan covid-19 begint, wordt het dal waar je daarna weer uit moet zien te komen alleen maar dieper. Overgewicht blijkt trouwens ook een belangrijke voorspeller voor een ongunstig beloop.”

Claims. Er circuleren ook claims dat tabak (of nicotine) het risico op het krijgen van covid-19 juist zou verminderen. Hoe zit dat? Wesseling neemt krachtig stelling: “Er wordt van alles beweerd, vooral door mensen die er geen verstand van hebben. Door creatief om te gaan met gegevens uit slecht opgezette databases kun je zo ongeveer iedere flauwekul-stelling onderbouwen. Uit geen enkele fatsoenlijke studie blijkt dat rokers een grotere kans hebben om covid-19 te overleven. Ook hopen op een gunstig effect van rook op het binnendringen van het virus doet mij heel sterk aan Russisch roulette denken.”

Praktisch. Behalve de puur medische is er nog een praktische omstandigheid die maakt dat rokers zich in de corona-gevarenzone begeven en tot de risicogroep behoren. Om besmetting met het coronavirus te voorkomen, is het immers de bedoeling zo weinig mogelijk met je handen aan je gezicht te komen. Maar de handeling van het roken betekent per definitie dat je voortdurend met je vingers je gezicht, of in ieder geval je mond, aanraakt. Wesseling: “Om nog maar te zwijgen over het gevaar van besmetting bij gezamenlijk gebruik van waterpijpen…”

Tekst UMC Maastricht en Foto’s®Parkstad Actueel/Lucho Carreno