La Cuisine du Poète: Alexander Dumas Gourmand
Een gourmand is een lekkerbek of gulzigaard, iemand met een elastieken maag. Een gourmet daarentegen is een fijnproever op gastronomisch gebied, een connaisseur van spijs en drank. Iemand met een verfijnde en gecultiveerde smaak, een gekwalificeerd kenner van zeer goede wijnen ook. De Franse schrijver Alexandre Dumas (1802-1870), die onsterfelijk werd met zijn avonturenromans ‘de drie musketiers’ en ‘de graaf van Monte-Cristo’ was een rasechte gourmet. De schrijver van historische romans en romanticus die de geschiedenis met veel flair naar zijn eigen hand zette, past dan ook perfect in de succesreeks La Cuisine du Poète in de pronkzaal van het Akense Couven-Museum. Woensdag 25 en donderdag 26 oktober zijn dan ook dat om met rood te omcirkelen op de kalender.
De Franse keuken behoort sinds 2010 tot het immateriële wereldcultuurerfgoed van de Unesco. Cuisine Française is in Frankrijk dan ook de gebruikelijke manier om de belangrijkste momenten in het leven te vieren. Dat het culinaire genot à la Française nog te overtreffen valt bewijzen in Aken twee francofiele gourmets. Angelica Rieger, professor voor Romaanse letteren aan de RWTH Aachen en Christof Lang, die het Akense sterrenstaurant La Becasse runt, hebben een gemeenschappelijke passie voor de Franse levenswijze. Angelica Rieger raakte besmet met het onuitroeibare bacil toen ze enkele jaren in Frankrijk woonde. En Lang raakte in de ban toen hij als tiener een kookboek van de bekende Franse schilder Claude Monet in handen kreeg. Monet die niet alleen prachtig kon schilderen was de hoofdreden dat ik kok ben geworden”, zegt Lang.
Verrassend en appetijtelijk is altijd weer opnieuw La Cuisine du Poeté, vrij vertaald de keuken van de poëet, in het Couvenmuseum in hartje Aken. Aan de hand van een tweetalig lezing (Frans-Duits) wordt je een bijzonder inkijkje gegund in de tijd van vroeger, de sociaal maatschappelijke opvattingen en de reflexen van bijzondere mensen uit die tijd prikkelen en amuseren. De zintuigen worden daarbij nog eens extra gestreeld en geprikkeld door de bijpassend e topgerechten en wijnen die de Akense sterrendom Christof Lang op de stijlvolle tafels tovert. De zinnenprikkelende twee talen lezing gehighlight met een exquisiet vier gangen diner is dan een heuse aanrader voor mensen die onderscheidende kwaliteit in het leven waarderen.
Vader van 500 kinderen
Onderscheidend was Alexander Dumas die naar eigen zeggen vijfhonderd kinderen had als weinig anderen. Onsterfelijk werd hij met zijn toneelstukken over de drie musketiers en de graaf van Monte-Cristo. Ze leveren de grote vulgarisator, zoon van een markies en een slavin, twee eeuwen na zijn geboorte, een plaats op in het Panthéon. Dumas streven was om zijn lezers te instrueren en te amuseren tegelijk, en Frankrijk als een soort geschiedenisleraar van het volk op een onderhoudende manier meer te leren over zijn eigen geschiedenis dan welke historicus ook. Vijf eeuwen Franse geschiedenis bracht Dumas in kaart met zijn historische romans en toneelstukken, waarvan De drie musketiers en De graaf van Monte-Cristo de beroemdste zijn.
Dumas’ die de geschiedenis met veel flair naar zijn eigen hand zette leefde in Chateau de Monte-Cristo, ten westen van Parijs. Dumas ‘paradijs op aarde’ verkeert inmiddels in staat van verval en er is een kleine miljoen dollar nodig om het kasteel te restaureren. Geldgebrek was ook altijd een thema voor Dumas. Hoewel hij goed verdiende met zijn populaire toneelstukken en romans, viel er niet op te schrijven tegen het gat in zijn hand. Zijn biograaf Daniël Zimmerman, wiens boek uit 1993 nu is aangevuld en opnieuw uitgegeven, rekent voor dat Dumas op het hoogtepunt van zijn productie een pagina per kwartier schreef. Net als Balzac publiceerde Dumas om die reden zijn romans eerst als feuilleton in de krant: zo kreeg hij twee keer betaald voor hetzelfde boek. Het aandikken van de geschiedenis met extra verhaallijnen was niet alleen nodig voor de spanningsopbouw, maar ook voor het geld. Het was ook een motief om aan zijn Mémoires te beginnen. Omdat alleen romanfeuilletons belastbaar waren, viel er met herinneringen meer te verdienen. Het verklaart waarom deze herinneringen meer dan drieduizend pagina’s beslaan.
`Vulgarisator’
Dumas noemde zichzelf dan ook met trots een `vulgarisator’. Hoe hij te werk ging bij het vertellen van de Franse geschiedenis, blijkt uit Le Collier de la Reine, een historische roman waar nu een nieuwe editie van verscheen. Zoals veel van Dumas’ verhalen speelt het boek zich af op het breukvlak van twee tijdperken. Het is 1784, en de eerste barstjes beginnen te verschijnen in het masker van het ancien regime. De affaire van het collier, waarbij een adellijke oplichtster een onbetaalbaar collier kocht in naam van Marie-Antoinette, wordt wel gezien als het eerste teken dat de Franse vorsten niet meer onaantastbaar waren. De historische feiten van de affaire zijn al fascinerend van zichzelf, maar Dumas manipuleerde zijn materiaal om het nog sappiger te maken: hij weefde er nog een liefdesverhaal en een extra intrige doorheen. Daarbij was, zo verzekert Dumas zijn lezers in het voorwoord, de historicus altijd de censor van de dichter: de schrijver heeft er hooguit dingen bij verzonnen, maar aan de feiten veranderde hij niets.
Net als in zijn romans verweeft de schrijver historische feiten met picareske avonturen. Staan zijn romans bol van de intriges en geheimen, echte en onechte kinderen, onmogelijke liefdes tussen verschillende standen, verdwenen en teruggevonden figuren, Dumas’ eigen leven is niet minder romantisch. Uit de biografie van Zimmerman ontstaat het beeld van een man die leefde met verve, die altijd met vijf romans en vijf minnaressen tegelijk bezig was.
Bastaardzoon
Zijn vader werd geboren op de Franse kolonie Saint-Dominique, als de bastaardzoon van een Franse markies en diens slavin. Toen de zaken slecht gingen, verkocht de markies zijn kinderen en keerde terug naar Frankrijk, waar hij vier jaar later zijn (teruggekochte) zoon alsnog naartoe liet komen. Deze bastaard, Alexandre’s vader, schopte het in Frankrijk tot generaal, en verrichtte vele heldendaden die Alexandre in zijn Mémoires met smaak vertelt.
Nadat hij aan de kant was gezet door Napoleon en lang gevangen had gezeten in Napels, stierf de generaal toen Alexandre vier was, zijn gezin berooid achterlatend. Je gaat je afvragen in hoeverre De graaf van Monte-Cristo, Dumas’ verhaal over de wraak van een onschuldige gevangene, geïnspireerd is op het lot van zijn vader. De wraak van de graaf zou de wraak van de zoon kunnen zijn, wiens romans altijd draaien om het streven naar eer en rechtvaardigheid.
Waarschijnlijk had ook Dumas’ steun aan Garibaldi, de grote voorvechter van de Italiaanse eenheid die in 1860 Sicilië en Napels veroverde, te maken met oude wrok tegen het koninkrijk Napels. Dumas vocht niet direct voor Garibaldi, maar ging wel met een schip wapens voor hem kopen in Marseille. (Dumas’ aantekeningen over die episode zijn eerder dit jaar bij Fayard verschenen onder de titel Viva Garibaldi).
Promiscuïteit
Misschien verklaart het eerloze einde van zijn vader ook waarom Dumas zijn leven lang bezig was met pogingen erkenning en politieke macht te krijgen. Hij trouwde zelfs met een vrouw die hem het leven onmogelijk maakte, in de hoop een wat respectabeler imago te krijgen. Nu was zijn promiscuïteit legendarisch, en pretendeerde hij zelf minstens vijfhonderd kinderen verwekt te hebben (van wie hij er twee erkende), maar het kwam eerder door zijn afkomst dat het niets werd met Dumas in de politiek: in tegenstelling tot Hugo verwierf hij nooit een plaats in de Académie Française of in de Assemblée Nationale. Hoewel Dumas als schrijver enorm succesvol was, en hij wel werd ontvangen in de Parijse salons, liet men hem zijn slavenafkomst nooit vergeten. Toen Balzac hoorde dat een van zijn feuilletons plaats moest maken voor een verhaal van Dumas, riep hij uit: `U gaat me toch niet vergelijken met een neger!’
Het is niet de enige belediging die Dumas naar zijn hoofd kreeg, en als we zijn herinneringen mogen geloven dan moet Dumas een groot deel van zijn tijd kwijt zijn geweest aan het duelleren. Zelfs als een kritiek hem te persoonlijk werd, daagde hij de journalist uit voor een duel. Zijn ego moet even groot zijn geweest als zijn memoires dik, de gebroeders de Goncourt omschreven hem als un moi énorme: `Overrompelend, maar sprankelend van geest en aangenaam gehuld in een kinderlijke ijdelheid.’
Alexander Dumas Gourmand, woensdag 25 en donderdag 26 oktober, Feestzaal Couven Museum, Hühnermarkt 17 Aachen. Aanvang op beide dagen is 19.00. Reserveringen via tel: 0049 241 43 24920 of 43 24921 of e-mail: irit.tirtey@mail.aachen.de
