Migratiemuseum Heerlen vandaag, op onze allerlaatste openingsdag:

Het Migratiemuseum Heerlen was niet mogelijk geweest zonder de inzet van onze fantastische vrijwilligers én teamleden! We hebben een paar van hen gevraagd om hun mooiste object, gesprek, bijeenkomst of ervaring op te schrijven. Vandaag, op onze allerlaatste openingsdag: initiatiefnemer en curator Milena Mulders.

‘Er was iemand die zei: het Migratiemuseum an zich is een kunstwerk, als een soort performance. Door er te zijn, op die plek en op dat moment. Voor mij was het vooral onvermijdelijk, iets dat ik móest doen. En moet/ wil blijven doen.’ Ik ben blij met alles wat we hebben gedaan, niet hebben gedaan, anders hebben gedaan, opnieuw hebben gedaan. Onze werkwijze ontwikkelde zich gaandeweg. Ik heb geen mooiste moment, verhaal of object; wel momenten, verhalen en objecten die iets teweegbrachten, bij anderen, of bij mijzelf.

[1] Steen in de vijver
‘Niemand hier is van hier’. Met die woorden opende filosoof Frans Gereadts zijn performance tijdens de opening van het Migratiemuseum Heerlen op 29 november. En het werd stil. Hij vervolgde, zijn woorden waren spijkerhard. Er raakten mensen geëmotioneerd; er liepen mensen weg.
Als initiatiefnemer én curator wilde ik voorkomen dat we meteen al zouden terechtkomen in het vakje ‘nostalgie’ en ‘leuk gezellig’. Met het museum heb ik juist willen aanzwengelen dat migratie altijd gepaard gaat met angst en conflict. Ook toen. Maar ik wilde ook laten zien dát we er toen mee zijn omgegaan. Niet beter of slechter, maar als spiegel om in te kijken en nog eens in te kijken, en jezelf in dat verleden weerspiegelt te zien.

[2] Het moment dat een verzameling een tentoonstelling werd
Het idee voor dit museum ontstond niet van de een op andere dag maar was een proces van jaren. Het kwartje viel op het moment dat ik me het kunstwerk Niet Bang Zijn van Thierry van Raaij herinnerde. Ik had het voor het eerst gezien in een van de loodsen van de NDSM in Amsterdam; ik wist meteen dat dit kunstwerk de sleutel zou worden naar iets. Toen we tijdens opbouw de stekkers van het kunstwerk in het stopcontact staken en de neon oplichtte, zagen we het: nu is het een tentoonstelling! Niet Bang zijn is wat het verleden met het heden en de toekomst verbindt.

[3] De man die niet naar binnen wilde
Ik heb geen foto van dit moment maar het was voor mij wel een belangrijke gebeurtenis: de man die door het raam keek, Fons en ik die naar hem wuifden ‘kom toch binnen’ en hij die bleef drentelen voor de deur. Fons en ik die hetzelfde dachten: we gaan naar buiten.
‘Dag meneer.’
‘Wat is dit?’
‘Een museum over migratie meneer’.
‘O’.
‘Wilt u misschien binnenkomen?’.
‘Nee ik wil dat niet’.
‘Waarom niet?’
‘Omdat mijn mening vast en zeker niet de uwe is’.
‘Die kans is aanwezig, maar ik vind dat geen probleem, ik ben benieuwd naar uw mening’.
‘U wil toch niet horen wat ik te zeggen heb’.
Hij besloot uiteindelijk niet naar binnen te komen, en of hij ooit nog is gekomen, weet ik ook niet. Maar de manier waarop Fons en ik samen intuïtief meebewogen met de situatie, door naar buiten te gaan en daar het gesprek te voeren zoals het kwam, werd de inspiratie voor onze werkwijze. Niet alleen voor de gesprekken die we voerden maar ook op het momenten dat het museum politiek werd, zoals toen iemand een Forum-sticker op ons wegwijsbordje had geplakt en wij besloten om er reclame voor het museum mee te maken en de plakker uit te nodigen in het museum. (Het Forum-logo is het museum-icoon: zelfde beeld; andere betekenis).

[4] De Sloveense Paasbrunch
Op Tweede Paasdag ontvingen wij in het museum de kinderen, kleinkinderen en inmiddels achterkleinkinderen van Sloveense mijnwerkers voor een traditionele Sloveense Paasbrunch. Middenin de tentoonstelling ‘Niet Bang Zijn’ waren we een minuut stil en dachten we aan alle mensen die ons, lang of kortgeleden, zijn ontvallen.
Natuurlijk was de Paasbrunch bijzonder voor mij. Vroeger vierden wij thuis ieder jaar Sloveens Pasen met familie, maar mijn moeder en haar broers stierven te jong. Die dag in het museum voelde ik me, met mijn zoon aan mijn zijde, omringd door familie die mij omarmden als de dochter van mijn moeder en vader.

[5] 4 blikken Pools bier
Het Poolse bier viel mij op in de JUMBO beneden; zoveel soorten hebben wij in Amsterdam niet! Wat zegt dat over de Limburgse samenleving? Ik had verwacht dat de 4 blikken Pools bier discussie of emoties zouden oproepen maar dat is zover ik weet niet gebeurd. De volgende keer zet ik het Poolse bier in de vitrine, want mijn vraag is nog steeds: is Pools bier erfgoed? Of beter: welke emoties, meningen en verhalen roep Pools bier op? Ik vind het erfgoed, zoals slivovitsj dat voor mij ook is.

[6] Franci
Ooit wilde ik een standbeeld ter nagedachtenis/ ode aan de mijnwerkers én de arbeidsmigranten en ik had toen ook een beeld: Franci. Bij voldoende draagvlak zou ik er weer voor gaan.
http://www.iisg.nl/hbm/slovenen/domevscek_10.php

[7] Aandenken: gastenboek
Iedere keer als ik na een lange treinreis arriveerde in het museum keek ik als eerste in het gastenboek en iedere keer was ik geroerd door de berichten die bezoekers hadden achtergelaten. Bijna iedereen schreef dat deze geschiedenis een permanente plek verdient. Ik ben het daarmee eens. De komende maanden gaan we op onderzoek uit, om te beginnen in Venlo en omgeving. U hoort dus nog van ons. 🙂

Foto’s Fons Bus/Migratiemuseum Heerlen