De muze die Sjostakovitsj creativiteit stimuleerde

De Tiende Symfonie van Sjostakovitsj is het lijfstuk van dirigent Dmitri Liss en het werk dat hem het meest na aan het hart ligt. Het werk ging kort na de dood van dictator Stalin in première en bevat een cynisch portret van de dictator: intense muziek die getuigt van het leed dat Sjostakovitsj onder zijn terreur heeft ondergaan.. Vrijdag 26 oktober om 20.00 uur is het schitterend gerenoveerde Theater aan het Vrijthof Maastricht het . première concert van de philharmonie zuidnederland

Opvallend is dat Sjostakovitsj een muzikaal monogram verwerkt dat verwijst naar zijn pianiste en muze Elmira Nazirova. Hij onderhield een briefwisseling met haar die stopte na de première van zijn Tiende Symfonie. Opvallend kenmerk in het werk van Sjostakovitsj is dat hij twee muzikale monogrammen gebruikt. In het derde deel gebruikt Sjostakovitsj een motief, waarvoor hij zijn initialen D. Sch. (in de Duitse transliteratie) omzette in notennamen. Maar in het derde deel speelt nog een ander motief een grote rol: E-A-E-D-A.

Dit motief is geïdentificeerd als monogram voor de naam Elmira Nazirova, een vierentwintigjarige pianiste uit Baku, die in 1947 bij Sjostakovitsj had gestudeerd. De componist onderhield een correspondentie met haar van 12 april 1953 tot 13 september 1956. Na de première van de Tiende Symfonie stopte Sjostakovitsj de briefwisseling. Elmira Nazirova getuigde later dat zij het gevoel had dat de relatie vooral diende om Sjostakovitsj’ creativiteit te stimuleren. Zij speelde als het ware een rol als muze, op een moment dat hij twijfelde over zijn creatieve vermogens. Hij vertelde haar dat hem was opgevallen dat het thema van haar naam precies dezelfde noten gebruikte als het openingsmotief uit ‘Das Lied von der Erde’, van Mahler. Kortom interessante stof voor musicologen. besloot hij.

Alena Baeva: soliste van het kaliber Janine Jansen

Een tweede Russisch tintje bij dit concert van philharmonie zuidnederland is de Nederlandse première van Quinlong Azure Dragon van Olga Victorova. Een Russische componiste en de vrouw van Dmitri Liss. De sfeer van dit zeer welluidende werk past uitstekend bij het geweld van Sjostakovitsj Tiende Symfonie. Ze vormen een geweldige omlijsting voor het Eerste Vioolconcert van de Poolse componist Szymanowski, door Alena Baeva. In 2017 maakte Alena Baeva zoveel indruk tijdens haar debuut bij philharmonie zuidnederland, dat ze direct werd teruggevraagd. Destijds speelde ze, ook onder leiding van Dmitri Liss die haar bij het orkest introduceerde, Lalo’s Symphonie Espagnole en noemde het Eindhovens Dagblad haar een violiste van het kaliber Janine Jansen. Nu speelt ze Szymanowski’s Eerste Vioolconcert, een nog altijd onderschat meesterwerk. ‘Szymanowski was de meester van het detail, de kleur en de orkestratie’, zei Baeva al. ‘Dit concert is een van zijn vroegere composities, en zit voor mijn gevoel vol hoop en verlangen. Ik denk dat hij verliefd was toen hij deze prachtige muziek componeerde.’

Kaarten zijn verkrijgbaar via www.theateraanhetvrijthof.nl

Foto: V. Shirokov