Rondleiding op Vogelzang IP is échte eyeopener

Vogelsang IP biedt in de zomervakantie Nederlandstalige rondleidingen aan op de NS-Ordenburg Vogelsang in de Eifel. Van 6 t/m 24 juli start de rondgang op het imponerende Vogelsang dagelijks om 14.00. Op zon- en feestdagen om 11.00. Deelname kost: 8 euro p.p.

Imposante torens en muren, sportaccommodaties, barakken voor duizenden; een in beton gegoten uitdrukking van de ideologie en megalomie van het Derde Rijk. Op 20 km van Monschau, aan de B266 tussen Einruhr en Gemünd, midden in Nationalpark Eifel, ligt als een adelaar in de horst de voormalige NS-Ordensburg Vogelsang. Sinds de openstelling op 1 januari 2006 hebben 1.4 miljoen mensen de intrigerende plek bezocht. Vogelsang IP biedt dan ook niet alleen een fantastisch uitzicht, de historisch gevoelige plek verschaft ook heel veel inzicht.

In de NS-Ordensburgen Krössinsee (Pommern), Sonthofen (Allgäu) Vogelsang (Eifel) en Mariënburg ( het huidige Poolse Malbork), wilde het Hitler-regime zijn toekomstige elite opleiden. De elitescholen, waar Ordensjunkern tot ‘stramme Vorzeige-Nazi’s’ werden opgeleid, waren met een aura van geheimzinnigheid omgeven. Ook na de tweede wereldoorlog werden ze aan het oog van de openbaarheid onttrokken. Ze raakten goeddeels in de vergetelheid. Met één uitzondering.

Toen de Amerikaanse troepen op 4 februari 1945 de NS Ordensburg Vogelsang op de Berg Erpenscheid innamen, werden ze geconfronteerd met een troosteloos beeld. De ingang was verwoest, de commandocentrale Adlerhof plat gebombardeerd. Ook een vleugel van het hoofdhuis Haus des Wissens was verwoest. De verwachte Duitse tegenweer bleef uit De enige trotse superman die op het complex te vinden was een Adonisachtige fakkeldrager, een monumentaal voorbeeldfiguur op de Sonnenwende Platz. Of het de GI’s waren of toch later de Britten die de Deutsche Supermann ontmanden en met kogels doorzeefden, is nog altijd voer voor speculaties.

Geleidelijk aan drong bij de geallieerden door wat een gigantisch complex hen hoog boven de Urttalstuw in handen was gevallen. Alleen al de gebouwen besloegen 50.000 m2. Vogelsang was dan ook niet allen gedacht als kadersmidse van de NSDAP, maar óók als een fundament voor de eeuwigheid. Het prestigeproject van nationaal-socialistische architectuur werd ontworpen door architect Clemens Klotz die ook de nazi-propaganda bouwwerken op het vakantie eiland Rügen schetste.

Na de eerste spadenschop van initiator Robert Ley, in maart 1934, groeide het complex als kool. Vogelsang was dan ook een werkverschaffingsproject voor 1700 mensen in de Eifel-regio. Hitler, die zoals ook Goebbels, Himmler en Hess Vogelsang bezocht (20-11-1936 en 29-4-1937) en er ook één de opleidingstroepen toesprak, had daarbij haast. Der Führer wilde manschappen voor zijn geplande oorlogen. In Vogelsang moesten dan ook “Männer erzogen werden. Keine Theologen, aber Führer und Prediger und Schwärmer für das deutsche Volk. Hier wird der neue Adel Deutschlands gezüchtet”, aldus Robert Ley, Führer der Deutschen Arbeitsfront en Reichsorganisationsleiter van de NSDAP.

In de NS-Ordensburgen moest kortom het ideaal des Herrenmenschen worden gerealiseerd. In feite een nationaal socialistische imitatie van de middeleeuwse ridderorden, incluis riddersymboliek. Volgens opzet moest de Führernachwuchs in alle NS- Ordensburgen van het Derde Rijk een leergang voltooiden. Ter vervolmaking zouden de ‘jonkheren’ een afrondende opleiding aan de partijuniversiteit op Vogelsang volgen. De aanzet van het Haus des Wissens zijn, in de vorm van vijf meter hoge muren, ook vandaag de dag nog zichtbaar.

Kandidaten bleken in de onderste klasse van de door werkeloosheid geteisterde Duitse samenleving eenvoudig te vinden. Door de opleiding hoopten de jonge mannen toegang te krijgen tot hogere posities in partij en staat. Het werd hen ook zo voorgespiegeld. Een bewijs van Arische afstamming was in de regel voldoende, om door de eerste selectie te komen. In 1936, toen Vogelzang nog een bouwput was, startte al de eerste leergang voor 500 mannen in de leeftijd van 23 tot 26 jaar. Op het programma stonden vakken als Rassenlehre, Weltanschauung, Philosophie en Wehrwissenschaft.

De Ordensjunkern werden aan een snoeihard, veelal zelfs brutaal, drilregime onderworpen. De start van de tweede wereldoorlog in 1939 beëindigde de droom van nationaal- socialistische denkfabrieken. De Ordensburgen, waaronder Vogelsang, werden tot 1945 door de Duitse Wehrmacht als troepenkwartier gebruikt.

Het antwoord op de vraag of de Ordensjunker oorlogsmisdadigers of slachtoffers waren, scheidt sindsdien de geesten.

Vakdeskundigen stellen dat geen enkele Junker het verder heeft geschopt dan een vaste aanstelling in de onderste partij hiërarchie. Professor Hans-Ulrich Thaler van het historische seminar van de Wilhelms-Universität Münster duidt Vogelsang daarentegen als Täter-Ort. Een plek waar mensen tot kille moordenaars werden opgeleid. Vaststaat dat de meest gewetenloze en fanatieke volgers zich in de Oekraïne en Oostland als lid van de Waffen-SS aan oorlogsmisdaden bezondigden. Een deel van het is ook als oorlogsmisdadiger veroordeeld.

Februari 1945 stond Vogelsang voor de ondergang. De Amerikanen wilden de vestiging opblazen. De stenen zouden deels gebruikt worden voor de wederopbouw van de universiteit van Bonn, de meubels in Akense scholen. Maar omdat Vogelsang in de Britse bezettingszone lag, beslisten niet de Amerikanen. Vogelsang werd een oefeningsplaats voor Britse troepen.

Spookdorp

Het is een van de vele opmerkelijke wendingen in de geschiedenis van Vogelsang. In de Eifel was de Ordenburg tijdens de nazi-tijd altijd met een aura van geheimzinnigheid omgeven. Daar kwam ook na het einde van WO 2 geen verandering in. Sterker nog: de geallieerden sloten potentiële pottenkijkers nog verder, uit door een 42 hectare omringend gebied te annexeren en tot militair verboden terrein te verklaren.

Het had grote gevolgen voor de inwoners voor het aan Vogelsang grenzende dorp Wollseifen. Binnen veertien dagen moesten ze hun boeltje pakken. Ook anno heden is Wollseifen nog steeds een spookdorp, dat oogt als een relikwie uit de Kosovo-oorlog. Opmerkelijk genoeg is wel de kerk van het dorp opgeknapt. Die doet nu dienst als stilteplek en monument. Ook anno heden zijn er nog steeds oudere inwoners die regelmatig terugkeren naar hun voormalige woondorp.

55 jaar in Belgische handen

In 1950 overhandigden de Britten Vogelsang aan de Belgische NAVO-troepen. De Belgen zouden 55 jaar blijven. Ze benutten de accommodatie op een praktische manier. De Belgen reconstrueerden een deel van de accommodatie en bouwden een 1100 houten stoelende megabioscoop in de fundamenten, van wat oorspronkelijk gepland was de grote hoorzaal van de universiteit. Met behulp van de buitenmuren van het Haus des Wissens als praktische steun bouwden de Belgen in het hart van het complex kazerne ‘Van Dooren’, genoemd naar krijgsheld André van Dooren.

Laatste hakenkruis in NRW

De uitkijktoren transformeerden de Belgen in een klimhal. Bij de start van de werkzaamheden ontdekten ze onder het stof en puin een enorm houten hakenkruis in de vloer. De Amerikanen en Britten hadden het waarschijnlijk over het hoofd gezien. Belgen haalden de schouders op, en legden er matten over. Daardoor is het laatste officiële hakenkruis in NRW gespaard gebleven. Bij Vogelsang IP doen ze er overigens alles aan om te voorkomen dat het hakenkruis in de voormalige bruine ereruimte een bedevaartsoord voor neo-nazi’s wordt.

Vogelsang als bedevaartsoort voor neo-nazi’s was ook de vrees toen de laatste Belgen ultimo 2005 het complex verlieten. Het is tot dusver niet bewaarheid. Lering trekken uit de foute geschiedenis en het voeden van het besef hoe belangrijk democratie en tolerantie zijn worden bij Vogelsang IP dan ook met hoofdletters geschreven. Hoewel het Derde Rijk en de catastrofale oorlog die Hitler ontketende slechts twaalf jaar van de Duitse geschiedenis in beslag neemt, worstelen onze Oosterburen zicht- en merkbaar met het foute nationaal-socialistische verleden.

Foto’s geleverd door Torena Publicieit