Spoorlijn Sittard-Heerlen-Landgraaf-Herzogenrath bestaat 125 jaar.

Het is op 1 mei 2021 precies 125 jaar geleden dat Landgraaf (toen Schaesberg) aangesloten werd op het railvervoer. Een terugblik op de historie van het spoor in Limburg laat zien dat in 1853 werd gestart met de spoorlijn tussen Maastricht en Aken. Drie jaar later volgde de aansluiting naar Hasselt, waardoor een verbinding met Antwerpen mogelijk werd, en in 1861 werd de verbinding naar Luik geopend. In 1865 werd Maastricht via Sittard en Roermond verbonden met Venlo. Kerkrade werd in 1872 aangesloten op het spoor door middel van een aftakking van de Lijn Maastricht-Aken.

Toen rond 1890 de mijnindustrie in het zuidoosten van Limburg meer en meer opbloeide en naast Heerlen ook de dorpjes qua inwonertal flink groeiden kwam men al snel tot de conclusie dat een spoorverbinding in deze regio onmisbaar was om kolen snel te kunnen afvoeren. Een waterweg was er niet en wegvervoer stond nog in de kinderschoenen. De mijndirecties gingen daarom lobbyen bij de regering voor het aanleggen van een spoorwegverbinding tussen Sittard en Herzogenrath. Hiermee kon men dan via het spoor alle kanten op, zowel naar de grote steden boven de rivieren en Duitsland. De komst van Henri Sarolea naar Heerlen in 1887 bracht vaart in die plannen. De in Maastricht geboren Sarolea had namelijk veel ervaring in spoorwegbouw opgedaan in Nederlands-Indië. Hij tekende zijn spoorwegplan waarin het heuvelachtige terrein Sarolea toch wel voor een aantal problemen stelde. Zo moest bijvoorbeeld in Schaesberg het dorp middels een ingraving doorsneden worden. Een viaduct zou dan voor de verbinding gaan zorgen tussen de twee gescheiden dorpsdelen.

In 1888 vroeg Sarolea de concessie aan. Na twee jaar “soebatten” en het bijleggen van gelden door gemeenten, provincie en de Staatsspoorwegen kwam in 1890 dan toch eindelijk een goed bericht. De aanleg kon van start gaan en dat was het sein voor de oprichting van de Nederlandsche Zuider Spoorwegmaatschappij. In 1896 kwam de spoorlijn gereed en op 30 april 1896 werd al informeel over de lijn gereden. De dag erna, 1 mei 1896, volgde de eerste officiële stoomtreinrit met uiteraard veel hoogwaardigheidsbekleders.

De Stichting HEERLYCKheyt Schaesberg (https://www.heerlyckheytschaesberg.nl/) en de gemeente Landgraaf zullen uiteraard aandacht schenken aan deze historische gebeurtenis. Er wordt inmiddels door de stichting gewerkt aan een aantal kunstwerken die bij enkele stations langs de spoorlijn geplaatst zullen worden. Gelet op de Corona-ontwikkelingen is wel besloten om niet de datum van 1 mei centraal te stellen. Er wordt uitgeweken naar zaterdag 11 september (Monumentenweekend) voor de officiële opening van een kunstwerk bij station Landgraaf. Bij enkele overige stations zal dat later in het traject zijn. Op 12 september is vervolgens een publieksdag waar we (in een later stadium, afhankelijk van de Corona-ontwikkeling) nog nader op terugkomen.

125 jaar geleden werd aldus een flinke stap vooruit gezet in de ontsluitding van deze regio. Nu, in de snelle 21^e eeuw, staan we aan de vooravond van een zeer snelle treinverbinding via deze al 125 jarige spoorlijn. In 2022 wordt de lijnverbinding tussen Landgraaf en Heerlen dubbel spoor, hetgeen noodzakelijk is voor de realisatie van een snelle verbinding. Maar eerst herdenken we dit jaar het 125 jarig bestaan van deze spoorlijn.

Bron en tekening: Land van Herle, april 1990