Toneelhuis & Toneelgroep Amsterdam presenteren De Welwillenden in Theater Heerlen

Foto’s: Toneelhuis & Toneelgroep Amsterdam

‘Mensenbroeders, laat me u vertellen hoe het is gegaan.’

Guy Cassiers waagt zich voor de nieuwe coproductie met Toneelgroep Amsterdam aan de bijna duizend pagina’s tellende roman De welwillenden van Jonathan Littell over de Jodenvernietiging tijdens de Tweede Wereldoorlog. Bij zijn verschijnen in 2006 werd het boek tegelijk bekroond en bekritiseerd.

De welwillenden gaat de confrontatie aan met de donkerste kant van het menselijk gedrag: het nazistische gedachtengoed en de vernietiging van de Joden. Hoe heeft dit in het hart van Europa kunnen gebeuren? Welke politieke, ideologische, psychologische en sociale veranderingen hebben dit geweld doen ontstaan en zijn gang laten gaan? De wankele politieke basis van Europa en de opkomst van extreemrechtse en xenofobe partijen geven aan dit project een uitzonderlijke urgentie.

Het moeilijke en gevaarlijke van De Welwillenden is niet alleen dat het verteld wordt vanuit het standpunt van een dader, SS-officier Max Aue, maar ook en vooral dat Aue ons voorhoudt dat we in de ‘juiste’ omstandigheden allemaal dader kunnen worden. Littell laat ons inzien dat het Derde Rijk niet buitenmatig bevolkt was met monsters of perverten, maar met gewone burgers, die in en door het nationaalsocialisme collectief opschoven in de richting van de totale waanzin. Regisseur Guy Cassiers trekt de toeschouwer mee in het hoofd van de dader en plaatst hen daardoor in een ongemakkelijke positie van identificatie.

Het ensemble van Toneelhuis wordt versterkt met vijf acteurs van Toneelgroep Amsterdam, die samen een carrousel van personages rondom Max Aue (gespeeld door Hans Kesting) in gang zullen zetten.

De theaterbewerking concentreert zich op Aues verblijf in Kiev, Stalingrad en Berlijn. Iedere stad is een stap dichter bij de totale apocalyps.

Guy Cassiers over de Welwillenden

‘Het boek van Jonathan Littell toont een man die nauw betrokken is bij het vernietigen van de Joden in Oost-Europa. Het boek staat vol gruwelijke feitelijkheden en nauwelijks te verdragen beschrijvingen. Maar de echte horror zit erin dat je als lezer wordt gedwongen je te identificeren met een beul. Dat zorgt voor veel ongemak, niet in de laatste plaats omdat je voortdurend schrik hebt dat je zelf in die omstandigheden misschien ook de foute keuzes zou maken. Dat schokkende feit maakt dat boek heel belangrijk en is voor mij een van de voornaamste redenen om het te ensceneren.’

Speciale longread die onze geschiedenis verbindt met de actualiteit

Joden in de Tweede Wereldoorlog en vluchtelingen anno nu: zijn er parallellen? VN-commissaris Al Hussein stelde afgelopen oktober: ‘Vandaag zijn antisemitisme, islamofobie, xenofobie en een antimigratiesentiment opnieuw aan een alarmerende opmars bezig in Europa’.

Speciaal voor de veelgeprezen De welwillenden, over een SS’er in WOII, is er nu een website waar historische gebeurtenissen worden gelinkt aan de verontrustende actualiteit. Herhaalt Europa de verschrikkingen uit het verleden? Kijk op www.testofcivilisation.eu

De cast van de welwillenden bestaat uit:

Abke Haring

Hans Kesting

Jip van den Dool

Alwin Pulinckx

Bart Slegers

Aus Greidanus jr.

Johan van Assche

Katelijne Damen

Kevin Janssens

Vincent van Sande

Kostuumontwerp en scenografie: Tim van Steenbergen