Cultura Nova 2022: beginnen, eindigen en verbinden
Het zinderde weer van beeldend theater in alle hoeken en gaten van Parkstad tijdens Cultura Nova van vrijdag 26 augustus tot en met zondag 4 september. Elke editie van het festival is bijzonder, maar deze 31e editie van dit internationaal beeldend theaterfestival was er zeker een voor in de boeken. Na een afgelast jaar en een versie met beperkingen door het coronavirus, mocht Cultura Nova er dit jaar weer tegenaan. Er werd flink uitgepakt, met 85 verschillende gezelschappen uit binnen- en buitenland, die in 10 dagen tijd meer dan 350 culturele activiteiten voor jong en oud presenteerden, waaronder 14 premières, 22 coproducties in Heerlen en Parkstad én zelfs over de grens in Aken. Voor en achter de schermen van het festival zorgden 600 medewerkers – een belangrijk deel daarvan vrijwilligers – voor een onvergetelijke editie. Het festival trok ruim 73.000 bezoekers.
Beginnen en eindigen
Cultura Nova 2022 was er bij uitstek een van beginnen én eindigen. Het festival opende met de voorstelling ‘From the Ashes’, die het Catalaanse gezelschap La Fura dels Baus uit Barcelona speciaal voor de gelegenheid maakte. Met grote beeldende scènes werd het ontstaan van Heerlen, de mijngeschiedenis, de donkere periode na het sluiten van de mijnen en de huidige renaissance uitgebeeld. Het was niet alleen als een rite de passage voor Heerlen en de ruim 22.000 bezoekers, maar ook persoonlijk voor Van der Hijden zelf – die als artistiek leider stopt. Op de eerste festivaldag werd Van der Hijden door gouverneur Emile Roemer benoemd tot Limburger van Verdienste, daarnaast kreeg hij van burgemeester Roel Wever de zilveren erepenning van de stad Heerlen.
Fiedel van der Hijden, initiatiefnemer en artistiek verantwoordelijk voor het festival, kondigde afgelopen voorjaar aan dat het tijd was om plaats te maken voor jongere mensen en droeg op de laatste festivaldag het stokje over aan Lieke Benders. Benders is verheugd met haar opdracht. “Ik heb het festival als maker de afgelopen twaalf jaar van binnenuit leren kennen. Tijdens die periode is er een wederzijdse vertrouwensband ontstaan, die kenmerkend is voor alle artistieke partners, vrijwilligers, publiek en de stad waarmee Festival Cultura Nova verbindingen aangaat. Ik zie er naar uit om die relaties vanaf oktober verder uit te bouwen.”
Grensoverstijgend en verbindend
Lieke Benders die vanaf 1 oktober naast de artistieke leiding van Cultura Nova ook het Maastrichtse gezelschap Hoge Fronten leidt, was samen met Studio Europa (NL) verantwoordelijk voor het oversteken van de grens, met de voorstelling ‘Smalltalk’ (★★★★☆ in de Volkskrant) in het Duitse Aken. ‘Smalltalk’ was een theatrale ontmoetingsreis in touringcars tussen het Heerlense Tempsplein en de Akense Ungarnplatz – een ode aan smalltalk, een eerbetoon aan de ontmoeting en verbinding van verschillende werelden. Het thema verbinding was iets dat meerdere voorstellingen en activiteiten met elkaar gemeen hadden op het festival. Willem de Bruin (NL) bracht met ‘Spuug van God’ een voorstelling over identiteit, familie en anders zijn. De Bruin confronteerde het publiek met de vraag wat het betekent om als gekleurde jongen op te groeien in een oer-Hollands dorp in de polder. Een vergelijkbaar beeld schetste de foto-expositie ‘Eerlijk gezegd’, waarin Heerlenaren vertegenwoordigd werden die racisme en discriminatie ervaren. Met fotoportretten en verhalen van een diversiteit aan Heerlenaren, werd de dialoog en verbinding opgezocht. Zo ook met ‘Beeld//Formers’, een zich alsmaar uitbreidende fototentoonstelling waar jongeren uit het azc Heerlen een frisse blik toonden op Heerlen en op Cultura Nova. Tijdens het festival traden zij niet alleen met hun werk naar buiten, maar ook met zichzelf.
Internationaal circus en straattheater
Cultura Nova heeft inmiddels een traditie opgebouwd in het presenteren van internationale top-circusgezelschappen. Yoann Bourgeois (FR) presenteerde met zijn Franse gezelschap een circus-dansvoorstelling op een enorme schommel waarmee ze gevaarlijke en haast onmogelijke toeren uithaalden. David Dimitri (CH) was in het verleden een virtuoos bij Cirque du Soleil; tijdens Cultura Nova presenteerde hij de solovoorstelling ‘L’Homme Cirque’, waarin hij – onder andere – zichzelf uit een echt kanon afvuurde. Gravity & Other Myths (AUS) liet het publiek twijfelen aan de wetten van de zwaartekracht in tachtig minuten adembenemende acrobatiek in ‘Backbone’. Het Canadese Machine de Cirque vertoonde een knotsgekke, vrolijke circusvoorstelling voor jong en oud met veel muziek en komische stunts. Ook aan internationaal locatietheater was er dit jaar geen gebrek. In Voerendaal, Kerkrade en Brunssum presenteerde het Belgische Theater Gajes de muzikale straattheatervoorstelling ‘Odyssee’ en in Landgraaf werd gedurende twee avonden de Wilhelminaberg omgetoverd tot een feeëriek landschap door Aérosculpture uit Frankrijk en Compagnie Dwaallicht (BE).
Alle ruimte voor jonge makers
Het festival bood ook dit jaar jonge makers alle ruimte. Compagnie COVAR (BE) bracht met ‘Café COVAR – #GMS’ en ‘Nachtwaken’ niet één maar twee muziektheatervoorstellingen naar Heerlen; schrijver en theatermaker Merlijn Huntjens (NL) presenteerde zijn allereerste chapbook aan het publiek met een live performance in het Royal Theater; PANDA (NL) leerde Heerlenaren in ‘Antifest 2’ om te dealen met elke vorm van crisis én nam hen mee de natuur in met de lancering van hun app Yugo; studenten van het VISTA College (NL) presenteerden onder leiding van theatermaker Dönci Bánki bewegingstheatervoorstelling ‘Vervellen’; VIA ZUID bezorgde wederom voorstellingen van hoog niveau van jonge makers Celine Daemen (NL), Just van Bommel (NL), Laila Claessen (NL), Lieke van der Vegt (NL), Collectief King Sisters (NL) en Roshanak Morrowatian (IR). De voorstelling ‘Het Sterrehuis’ door Het Laagland (NL) over het gelijknamige kindertehuis oogstte veel lof van het bezoekende publiek en ontving een goede recensie in de Volkskrant (★★★★☆).
De stad in beweging
De Stadmaakweek trapte, na edities in 2019 en 2021, de derde keer af tijdens het festival. Dit jaar was het thema ‘De stad in beweging’. We leven in een tijd van forse verandering en ervaren grote druk. We willen en moeten duurzaam leren omgaan met onze omgeving. Hoe zorgen we er samen voor dat we fijn kunnen blijven wonen, werken en leven? De Stadmaakweek bracht bewoners, stadmakers en beleidsmakers bij elkaar rondom dit vraagstuk. Elke dag van de Stadmaakweek had een eigen thema; van een Dag van Kunst en Erfgoed tot een Dag van de Burgerkracht. De opzet was veelal hetzelfde: ‘s ochtends de stad en de wijken in, wandelend of op de fiets. ‘s Middags deelden deelnemers wat ze die dag hadden gezien in workshops, lezingen of debatten. Elke dag werd afgesloten met een Stadmaakcafé; een talkshowgesprek over het thema van de dag.
Elke dag Cultura Nova op afstand
Voor het zevende jaar op rij streek L1 neer bij Cultura Nova, zodat Limburgers ook thuis elke dag het festival wisten te beleven; via L1 TV, radio en social media. Van vrijdag 26 augustus t/m zondag 4 september besteedde L1 aandacht aan het festival door middel van reportages, sfeerimpressies en interviews van Jolien Linssen en Wouter Nelissen. Bovendien maakten ze een spectaculaire (live)registratie van de openingsvoorstelling ‘From the Ashes’, waardoor naast de duizenden mensen publiek nóg meer mensen thuis op het puntje van hun stoel alles mee ervoeren. Daarnaast viel er elke festivaldag te genieten van de belevenissen van het publiek, van verhalen van de creatieve makers over hun passie voor kunst en theater en de hoogtepunten uit de vele voorstellingen.
De volgende editie van Cultura Nova is van vrijdag 25 augustus t/m zondag 3 september 2023.
