Vergeten bevrijders..

Mijn zoon vertrekt donderdag naar Den Haag, naar de Nationale Kinderherdenking. In de zomer gaan we op vakantie naar Frankrijk, naar de invasiestranden in Normandië.

Tijd voor een bezoekje aan Margraten. Op de enige Amerikaanse begraafplaats in Nederland liggen ruim 8.000 Amerikaanse soldaten begraven. Helden, gestorven tijdens de bevrijding van ons land, tijdens WOII.

Vandaag besloot ik de kinderen iets te vertellen over de andere helden; de dodengravers, de mensen die vergeten worden in de geschiedenislessen.

‘The 960th Quartermaster Service Company’ een all-black bataljon, dat een taak toebedeeld kreeg, waar ze niet voor getraind noch opgeleid waren. Deze zwarte Amerikanen namen ten tijde van de Amerikaanse segregatie, dienst in het Amerikaanse leger. Deze mannen waren eigenlijk nog jongens, veel ouder dan 16 jaar waren ze niet. Zwarte jongens zonder (burger)rechten, die in hun eigen land achter in de bus moesten zitten en uit aparte fonteintjes moesten drinken. Jongens die uit moesten kijken niet gelyncht te worden door de KKK.

Deze mannen dienden een land, dat hen onmenselijkt en hen ontdeed van alle waardigheid. Voor veel van deze afro-Amerikanen betekende het leger een ontsnapping aan een armoedig bestaan, maar ook aan het racisme, dat een toekomstperspectief onmogelijk maakte.

Wat niemand in Nederland echter besefte, en wellicht nog steeds niet, is dat ook in het leger sprake was van extreme segregatie. Zwarte soldaten zaten in de treinen bijvoorbeeld helemaal voorin, onder de rook van de locomotief. Ook de enkelen die het geschopt hadden tot officier. Duitse krijgsgevangenen kregen betere zitplaatsen en werden beter behandeld dan deze zwarte mannen.

Amerika, dat zichzelf ziet als ’s werelds grootste democratie, bevocht Hitler’s racisme met een gesegregeerd leger…

Na de oorlog werd deze geschiedenis gewhitewashed. Deze soldaten werden verzwegen en genegeerd, zowel door Amerika, als door Nederland. Deze soldaten, die vochten voor de vrijheid van een ander, terwijl zij zelf nauwelijks rechten hadden, werden weggemoffeld. Vergeten. Tot een paar jaar geleden waren zij niet te zien in de geschiedenisboeken, niet te zien in oorlogsdocumentaires.

Ook zij kwamen ons bevrijden, maar liefst 15.000 zwarte jongens werden gestationeerd in Nederland, veel van hen in Zuid-Limburg.

De Afro-Amerikanen deden vooral ‘ondergeschikt’ werk. Zij legden het vliegveld in Beek, maar ook de begraafplaats in Margraten aan. Gruwelijk werk; graven in de vette, Limburgse löss en hakken in de bevroren grond tijdens de koudste winter sinds 30 jaar. In deze barre omstandigheden verzamelden en begroeven zij de verminkte lichamen, die vaak in vergaande staat van ontbinding waren, terwijl ze op uit de grond getrokken rauwe aardappels en koolbladeren stonden te kauwen, om hun magen nog enigszins te vullen. Met name tijdens het Ardennenoffensief was de situatie weerzinwekkend.

Het was fysiek, maar ook mentaal, loodzwaar werk.

Ze waren gehuisvest in een oud, tochtig pakhuis en voor degene die het lukte om 2 graven per dag te graven, was er een warme douche beschikbaar..

De zwarte dodengravers zetten zich over het onrecht en de horror heen. Er werd gebeden en er werden hymnes gezongen. Gesneuvelden, waarmee ze in leven niet mochten verkeren, kregen van hen de laatste eer.

En ja, in tegenstelling tot de zwaar racistische, gesegregeerde zuidelijke staten, waar deze jongens vandaan kwamen, werden ze door de lokale Limburgse bevolking, met name in de armere, volksbuurten, beschouwd als helden. Ze werden vriendelijk ontvangen door mensen die nog nooit van hun leven zwarte mensen hadden gezien. De soldaten wisten niet wat ze overkwam. Zij kenden geen gelijkwaardige behandeling. Limburgers keken verbaasd toe hoe witte soldaten weigerden te eten naast hun zwarte collega’s.

Een uitspraak van een oudere vrouw uit Margraten, toen ze door Mieke Kirkels werd geïnterviewd voor het boek: ‘Van Alabama naar Margraten: herinneringen van grafdelver Jefferson Wiggins’.

De acceptatie en gelijkwaardige behandeling van ‘zjwarte jongens’ hield aan tot er bruine baby’s werden geboren…

De ‘Amerikaantjes’, die als schande werden beschouwd en werden verstopt in Noord-Limburgse internaten.

Maar dat is een ander verhaal. Voor een andere keer..